Οι προϋποθέσεις για την ΕΑΜική εξέγερση βρίσκονται ακριβώς στη μεγάλη πολεμική εμπειρία που κατακτήθηκε στα βουνά της Πίνδου, αλλά και στους όρους της κατάρρευσης. Οι αμφισβητήσεις του ρόλου των ανωτέρων αξιωματικών και του κράτους, υπαρκτές και διογκούμενες την ώρα του πολέμου, άρχισαν να γίνονται υποψίες και ψίθυροι προδοσίας για την καθήλωση στην Αλβανία και στο τέλος, βεβαιότητα και φωνές μετά την συνθηκολόγηση, βαθειά πεποίθηση για την ύπαρξη «πέμπτης φάλαγγας» μέσα στις τάξεις των αξιωματικών. «Η κλίκα όμως του Μεταξά δεν πίστευε ότι θα μας επιτεθούν οι φίλοι τους, οι φασίστες. Γι’ αυτό άφηνε τη χώρα ανέτοιμη… Μάζευε χρήματα… και τα ξόδευε για φασιστικές οργανώσεις». «Οι γερμανόφιλοι αξιωματικοί… υπέγραψαν ανακωχή με τους Γερμανούς… κι έτσι έσπασε το μέτωπο στην Αλβανία», γράφου οι τότε οπλίτες σε τωρινές μαρτυρίες τους. Η φανερή ολοκληρωτική χρεοκοπία της κρατικής μηχανής, η κατάρρευση του κράτους, αυτού του πανίσχυρου συντονιστή της νεοελληνικής ζωής, δημιουργούν μια βαθειά αίσθηση εγκατάλειψης από αυτό. Η ίδια η ήττα θα διευρύνει την ήδη λανθάνουσα ιδεολογική ρήξη μεταξύ του «μαχόμενου τους Ιταλούς φασίστες λαού» και του «φασιστικού αστικού κράτους», ανάμεσα στους «από κάτω» και τους «από πάνω», θα οξύνει τις ταξικές και ιδεολογικές διαστάσεις, θα προετοιμάσει την επερχόμενη εξέγερση.
Κάθε εθνικός πόλεμος εδράζεται σε μια ανομολόγητη «κοινωνική συμμαχία». Ο λαός αναλαμβάνει να πολεμήσει και οι άρχοντες να προστατεύουν, να παραχωρούν δικαιώματα, να καθοδηγούν σωστά. Την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι αστικές τάξεις της Ευρώπης παραχώρησαν μονομιάς κοινωνικά προνόμια που διεκδικούσαν δεκαετίες τα εργατικά κινήματα. Το ίδιο συνέβη και τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό εξέφρασε και ο Μεταξάς με το κορπορατιστικό του κράτους. Η κατάρρευση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, λοιπόν, ακουμπά κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής και γενικεύεται πολιτικά. Σε αυτή την ολική χρεοκοπία του προπολεμικού αστικού καθεστώτος κερδισμένος είναι ο προσδιορισμένος από τον ίδιο τον αστισμό ιδεολογικός εχθρός του, δηλαδή ο κομμουνισμός. Το ίδιο το φασιστικό καθεστώς με την αντικομμουνιστική φυσιογνωμία του και την εξάλειψη κάθε αστικής εναλλακτικής εξουσίας, επέτρεψε στο διαλυμένο ΚΚΕ να αναδειχθεί στο μοναδικό πολιτικό αντίπαλο και τελικά στη μοναδική υπαρκτή πολιτική διέξοδο. Ό,τι έσπειραν τα αριστερά κόμματα, ΚΚΕ και αρχειομαρξιστές, κατά το μεσοπόλεμο, έφτασε η ώρα να καρπίσει. Η απραγματοποίητη μέχρι τότε επαγγελούμενη επανάσταση δεν ήταν τελικά αδύνατη.
Σε έναν γενικευμένο πόλεμο, τα κατώτερα λαϊκά στρώματα αποκτούν έναν πολύ υπεύθυνο ενεργητικό ρόλο μέσα στην κοινωνία που «επαναστατικοποιεί» τη θέση τους στον κοινωνικό καταμερισμό, που τους ενεργοποιεί πολιτικά, παραγωγικά. Στο μέτωπο θυσιάζονται οι άντρες, στα μετόπισθεν οι γυναίκες, τα παιδιά οι γέροι αποκτούν ρόλους ανδρών. Οι παραδοσιακές εξουσιαστικές σχέσεις στο χωριό και στο εργοστάσιο ανατρέπονται, εκδημοκρατίζονται. Αυτό το κεκτημένο οδηγεί μετά το τέλος κάθε πολέμου σε μεγαλύτερες κοινωνικές διεκδικήσεις, αναβαθμίζει το ρόλο της Αριστεράς. Στην Ελλάδα, το ΕΑΜ θα εκφράσει ακριβώς αυτή την κίνηση των «από κάτω» να διεκδικήσουν ρόλο, ιδιαίτερα εφόσον υπάρχει ένα τεράστιο κενό εξουσίας και αντιπροσώπευσης.
Τέλος, υπάρχει μια συνέχεια που συνδέει το μέτωπο της Πίνδου με το αντάρτικο. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που με τον ίδιο περίπου τρόπο θα πολεμήσουν σε ανάλογες συνθήκες τον ίδιο εχθρό. Ο πόλεμος στο υψώματα θα μετατραπεί σε αντάρτικο και παρτιζάνικο πόλεμο πάνω στα βουνά όλης της Ελλάδας. Μικρές ένοπλες ομάδες θα μάχονται για την προστασία του δικού τους τόπου και των δικών τους ανθρώπων, στηριγμένες ακριβώς σε αυτήν την εθνοτοπική συλλογική δομή, με ηγέτες αναδειγμένους από τα πράγματα, που στην πλειοψηφία τους είχαν πολεμήσει στο μέτωπο. Η πολεμική εμπειρία και ο δημοκρατικός της χαρακτήρας θα εξελιχθούν, θα ιδεολογικοποιηθούν και θα λάβουν πραγματικά εξεγερτική μορφή μέσα από τη «λαϊκοδημοκρατική» δομή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ο πατριωτικός, αντιφασιστικός, απελευθερωτικός αγώνας δεν μπορεί να υφίσταται ως τέτοιος παρά μόνο ως λαϊκός.
ΠΡΙΝ 27/10/2007
.png)
