Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ
Ο ρατσισμός κάθεται στο πρώτο θρανίο μαζί με τα παιδιά των Ρομά. Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, η επικαιρότητα φέρνει στην επιφάνεια το ζήτημα της εκπαίδευσης και, κατά συνέπεια, της διαβίωσης των Τσιγγάνων που ζουν στις γειτονιές, στο περιθώριο της κοινωνίας.
Η εκπαίδευση των Τσιγγάνων, η κοινωνική μέριμνα, η υγεία, η κατάσταση που επικρατεί στις γειτονιές των Τσιγγάνων είναι κάποια μόνον από τα ζητήματα που εφιστούν την προσοχή. Ζητήματα που, για πολύ κόσμο, θεωρούνται αυτονόητες συνθήκες.
Το ζήτημα της ένταξης των Ρομά και των εν γένει νομαδικών φυλών στη ρουτίνα της καθημερινότητας είναι ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πρόβλημα, στο οποίο η κοινωνία έχει συνηθίσει να κλείνει τα μάτια.
Μέχρι πρόσφατα, δεν ήταν ξεκάθαρο καν ποιος φορέας (το υπουργείο Υγείας ή η νομαρχία) έχει την ευθύνη για τον εμβολιασμό των Τσιγγάνων και τη χορήγηση βιβλιαρίου υγείας.
Την ώρα που οι αρμόδιοι φορείς αλλά και μια ολόκληρη Πολιτεία αποποιούνται άγαρμπα τις όποιες ευθύνες για τα προβλήματα των Ρομά και τις μεταφέρουν εκατέρωθεν, δεκάδες άνθρωποι χάνουν τις κατοικίες τους και παιδιά παραμένουν εκτός σχολικής τάξης, αντιμετωπίζοντας όλο και μεγαλύτερα προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού.
Πίσω από το Νομισματοκοπείο
Στο Χαλάνδρι, στην καρδιά της πόλης, πίσω από το Νομισματοκοπείο, οι παραγκουπόλεις στεγάζουν την κοινωνική περιθωριοποίηση περίπου διακοσίων Ρομά. Ποδήλατα, κανονικά παλιοσίδερα σκουριασμένα στα χέρια των παιδιών, βρώμικες κούκλες και ξεμαλλιασμένα λούτρινα παιχνίδια, γεμάτες σακούλες απορριμμάτων, ρούχα απλωμένα, μια σκασμένη μπάλα. Το σκηνικό πλαισιώνουν οι πλαστικές τέντες των παραγκών, που φιλότιμα προσπαθούν να συγκρατήσουν το κρύο, τον καύσωνα και τα νερά της βροχής.
Τα κρούσματα φυματίωσης που παρατηρήθηκαν σε σχολεία της περιοχής μόνο την αφορμή αποτέλεσαν ώστε να ξεπάσει νέος κύκλος αντιδράσεων για τις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων. Τουλάχιστον, κοντά στους Ρομά του Χαλανδρίου βρίσκονται οι υπόλοιποι κάτοικοι της πόλης. «Οι άνθρωποι αυτοί μένουν στην περιοχή εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Βρίσκονταν εδώ πολύ πριν από μας», υποστηρίζει η Ευγενία Κατούφα, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 4ου Δημοτικού σχολείου Χαλανδρίου.
«Εγώ γεννήθηκα σ' αυτό τον τόπο. Εδώ γεννήθηκαν και οι γονείς μου. Εδώ μεγαλώνουν και τα παιδιά μου. Ζούμε εδώ τριάντα χρόνια και βάλε», λέει ο Στέλιος Καλαμιώτης, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ελλήνων καταγομένων εκ Χαλκίδος Ρομ «Η Ελπίς». Γύρω του, η οικογένειά του. Οι γιοι του, η γυναίκα του, τα εγγόνια του. Ο μικρός Στέλιος γυρνάει από αγκαλιά σε αγκαλιά και περιεργάζεται τους γύρω του. Η συζήτηση ανάβει όταν θίγεται το ζήτημα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος: «Οι ιδιοκτήτες των εκτάσεων είναι άγνωστοι. Κανείς δεν τα διεκδικεί, μόνο κάποιοι επιτήδειοι. Ξέρεις τι σημαίνει ότι ζούμε εδώ τόσα χρόνια; Και ότι θέλουν να μας διώξουν, τώρα που θ' αρχίσουν οι εργασίες για το μετρό; Ποιος θα φύγει από το σπίτι του και γιατί; Θα μας δώσουν χώρο να ζήσουμε ή θα μας αφήσουν στο δρόμο, όπως έχουν κάνει με τόσους και τόσους Τσιγγάνους;», φωνάζουν. Δεν έχουν πλέον καμιά εμπιστοσύνη πως θα τους προσέξει κάποιος. Ισως να μην έχουν και άδικο, αφού τα γεγονότα μιλάνε από μόνα τους, ενώ σε ό,τι αφορά τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που προορίζονται για προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας για τους Ρομά, ακόμα και οι υπεύθυνοι κάνουν λόγο για «πλιάτσικο».
«Θα τα πάμε αλλού»
«Πώς περιμένουν να μάθουν τα παιδιά μας γράμματα, όταν ανά πάσα ώρα και στιγμή θα πρέπει να τα πάρουμε από δω και να τα πάμε αλλού;».
Οι τσιγγάνοι, ακολουθώντας τις επιταγές του νόμου, εγγράφουν τα παιδιά τους σε σχολεία παρακείμενα στους καταυλισμούς τους. Τα παιδιά αυτά, ωστόσο, είναι κατά κανόνα ήδη προχωρημένης ηλικίας και, κατά συνέπεια, με δυσκολία ενσωματώνονται στις σχολικές κοινότητες. Συνήθως εγκαταλείπουν το σχολείο λίγους μόλις μήνες μετά την έναρξή του. «Τι τα θες; Οταν οι γονείς είναι αγράμματοι, δύσκολα και τα παιδιά προχωρούν μπροστά. Είναι κάποιοι άνθρωποι που παλεύουν να επιβιώσουν, το σχολείο θα σκέφτονται;», λέει ο Τάκης. Και αυτός είναι ένας λόγος για να συνεχίζουν να επιμένουν στις δικές τους παραδοσιακές νόρμες. «Το πρώτο βήμα για την ένταξή μας στην κοινωνία είναι να μορφωθούν τα παιδιά μας», αντιτείνει ο κύριος Στέλιος. «Να κάνουν παρέες με άλλα παιδιά, να μάθουν πέντε πράγματα, να δουν λίγο παραπέρα από τον καταυλισμό», συνεχίζει.
«Αναφορικά με το ζήτημα της εκπαίδευσης των παιδιών Ρομά, το μόνο που έχουμε εμείς να πούμε είναι ότι θέλουμε αυτά τα παιδιά να έρθουν στο σχολείο», έρχεται η απάντηση από το σύλλογο του σχολείου. «Είναι έξυπνα παιδιά, που μπορούν να γίνουν άνθρωποι χρήσιμοι για την κοινωνία. Είναι άδικο και απάνθρωπο να μην τους προσφέρουμε τουλάχιστον την παιδεία που δικαιούνται».
Σχετικά με το σχολείο, οι περισσότεροι τσιγγάνοι ενθαρρύνουν τα παιδιά τους. Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο που τους απαχολεί: «Αν και πολλά έχουν υποσχεθεί οι αρμόδιοι, ακόμα και ο δήμος, τίποτα δεν έχει γίνει. Πριν από λίγο καιρό, τα συνεργεία καθαριότητας δεν μάζευαν έστω τα σκουπίδια μας! Εχουμε επιχειρήσει επανειλημμένως να συναντηθούμε και με τον υπουργό Εσωτερικών, αλλά δεν γινόμαστε δεκτοί. Γιατί δεν γίνεται κάτι και για μας; Υπόσχονται δάνεια και κάποιοι τα παίρνουν με λάθος διαδικασίες. Τι κάνει το κράτος; Εκμεταλλεύεται την αγραμματοσύνη μας;», διαμαρτύρονται.
Εδώ και χρόνια υπάρχει πρόβλεψη για τη χορήγηση δανείων σε Ελληνες Τσιγγάνους που διαβιούν σε καταυλισμούς της χώρας. Με την κοινή υπουργική απόφαση 33165/23-6-2006, ανακαθορίστηκαν οι όροι χορήγησης 9.000 δανείων, ύψους έως και 60.000 ευρώ έκαστο, σε τσιγγάνους. Αν και το γεγονός και μόνο θεωρείται κατ' αρχήν θετικό, οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι έχουν τις αντιρρήσεις τους. «Η χορήγηση των δανείων γίνεται επιλεκτικά και με αδιαφανείς διαδικασίες», λέει ο Στέλιος Καλαμιώτης και οι υπόλοιποι της παρέας δείχνουν να συμφωνούν και με το παραπάνω: «Η δανειοδότηση γίνεται με μόρια. Η μοριοδότηση, σ' αυτή την περίπτωση όμως, δεν είναι ενδεδειγμένη. Υπάρχουν τσιγγάνοι που έχουν περιουσιακά στοιχεία, αλλά παίρνουν δάνεια γιατί έχουν -για κάποιους λόγους- παραπάνω μόρια από κάποιον άλλον».
«Αθλια παιχνίδια»
Από τα συναρμόδια υπουργεία αποφασίστηκε, επίσης, ότι τα δάνεια για τη στεγαστική αποκατάσταση των τσιγγάνων θα χορηγούνται από τους δήμους, ώστε να διασφαλιστεί το αδιάβλητο της διαδικασίας. Αλλά ούτε κι αυτό, όπως λένε, είναι αρκετό. «Πίσω από το συγκεκριμένο πρόγραμμα δανειοδότησης κρύβονται, ορισμένες φορές, τα άθλια παιχνίδια κάποιων εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι με κομματικά κριτήρια γνωμοδοτούν για το ποιος θα πρέπει να πάρει δάνειο ή όχι». Και πώς μπορεί να βρεθεί μια λύση; Αυτό που ζητούν, σε γενικές γραμμές, είναι να λάβει ο δήμος απευθείας τα δάνεια και να αναλάβει να οικοδομήσει απλές κατοικίες, σε εκτάσεις που θα του ανήκουν. «Και στη συνέχεια να μας πουν: Ελάτε να μπείτε στα σπίτια σας. Γιατί τα χρήματα που παίρνει ο τσιγγάνος για δάνειο κατοικίας, θα τα ξοδέψει για να αγοράσει ρούχα, φαγητό και παπούτσια για τα παιδιά του. Αυτά είναι που τον απασχολούν πρώτα. Και μετά, τα χρήματα δεν θα φτάνουν για σπίτι. Θα συνεχίσει να ζει στην παράγκα».
Ο καταυλισμός στο Χαλάνδρι αποτελείται από αυτοσχέδιες παράγκες, χωρίς ηλεκτροδότηση, ύδρευση, αποχέτευση. «Κατοικούμε σ' αυτή την έκταση 30 και πλέον χρόνια. Εδώ ζούσαν οι παππούδες μας, εδώ μεγαλώσαμε και τα παιδιά μας», υποστηρίζουν, αντιδρώντας σε ενδεχόμενη μετεγκατάσταση που θα διατηρεί και θα αναπαράγει τις υπάρχουσες συνθήκες εξαθλίωσης. «Δεν μπορούμε να ζούμε άλλο με τον εφιάλτη της μπουλντόζας. Ξυπνάμε κάθε πρωί με το φόβο ότι θα μας διώξουν. Ας μας φτιάξει ο δήμος παράγκες. Δεν ζητούμε πολυτέλειες, ζητούμε σπίτια που κάτω θα έχουν τσιμέντο, να μην πατάμε χώμα», λένε. «Δεν μπορούμε άλλο μέσα στην παράγκα, μέσα στα νερά και τον κουρνιαχτό. Κουραστήκαμε, αρρωστήσαμε», απαυδούν στο τέλος.
antoniadi@enet.gr
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/11/2007
.png)
