Η πραγματικότητα ωστόσο είναι πως η πρόκληση την οποία έπρεπε να διαχειριστεί η χώρα του ανατέλλοντος ηλίου, όπως κάποτε αποκαλούταν η Ιαπωνία, ήταν εξαιρετικά σύνθετη. Ένας σεισμός της τάξης των 8,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που ήταν ο μεγαλύτερος στην ιστορία της Ιαπωνίας, ένα τσουνάμι από τα καταστροφικότερα που έχουν παρατηρηθεί ύψους 10 μέτρων, η σχεδόν ταυτόχρονη ζημιά σε τέσσερις πυρηνικούς αντιδραστήρες και η συνεχής χιονόπτωση θα μπορούσε να πει κανείς ότι ξεπερνάει και τις πιο δύσκολες ασκήσεις που μπορούν να μπουν σε ένα μάθημα διαχείρισης κρίσεων. Η κρίση όμως με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι εκατομμύρια Ιάπωνες αφορούσε πολύ πιο ουσιώδη διακυβεύματα από την διαχείριση. Ήταν απόρροια της απουσίας βασικών υποδομών και μέσων με τα οποία πρέπει να είναι εξοπλισμένο κάθε σύγχρονο κράτος – πολύ περισσότερο αν συγκαταλέγεται στις 3 μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη, όπως η Ιαπωνία.
Στο έλεος γέροντες και φτωχοί
Μάρτυρας η εγκατάλειψη χιλιάδων μεγάλων σε ηλικία ανθρώπων και αναξιοπαθούντων στο έλεός τους μετά την ανακοίνωση της κυβέρνησης να εκκενωθούν όλες οι κατοικημένες περιοχές σε μια ακτίνα 19 χιλιομέτρων. Η περίμετρος ασφαλείας ωστόσο που ανακοίνωσαν για όσους πολίτες τους ζουν στην Ιαπωνία οι αμερικανικές αρχές, οι οποίες έστειλαν μετά από λίγες μέρες δικό τους μη επανδρωμένο αεροσκάφος για να μετράει την ραδιενέργεια, ήταν πολύ μεγαλύτερη: 80 χιλιόμετρα για την ακρίβεια, δημιουργώντας πολλά ερωτηματικά στη συνέχεια για το αν οι ιαπωνικές αρχές απέκρυπταν την πραγματικότητα, όπως είχαν κάνει και οι Σοβιετικές αρχές το 1986 με το ατύχημα στο Τσέρνομπιλ, ή αν απλώς η οδηγία των αμερικανικών αρχών είχε προληπτικό χαρακτήρα.
Το ίδιο σκηνικό εγκατάλειψης είχε παρατηρηθεί και στη Νέα Ορλεάνη με τον τυφώνα Κατρίνα τον Αύγουστο του 2005. Έτσι και τώρα όσοι είχαν το δικό τους μέσο μεταφοράς, κάποιον συγγενή να τους μεταφέρει ή τα οικονομικά μέσα να εξασφαλίσουν την φυγή τους για να μην προσβληθούν από την ραδιενέργεια, έφυγαν. Οι υπόλοιποι έμειναν υπομονετικά να περιμένουν το μοιραίο. Η έλλειψη σχετικής πρόνοιας από το κράτος ή τους δήμους προκαλεί οργή αν σκεφτεί κανείς ότι αυτή η χώρα έζησε την μεγαλύτερη φρίκη που έχει ποτέ υπάρξει στη γη από πυρηνικό ολοκαύτωμα. Και παρόλα αυτά, σχεδόν επτά δεκαετίες μετά, αδιαφόρησε να προστατεύσει όσους δεν είχαν τους οικονομικούς πόρους ή τις βιολογικές δυνάμεις να το κάνουν μόνοι τους. Στο έλεός τους αφέθηκαν ακόμη και όσοι έφθασαν στα καταφύγια, μισό εκατομμύριο άνθρωποι περίπου, καθώς σχεδόν μια εβδομάδα μετά την μοιραία Παρασκευή 11 Μαρτίου διαμαρτύρονταν πως δεν είχαν νερό, φαγητό, ούτε καν χαρτιά υγείας. Η παροιμιώδης, σε βαθμό δουλικότητας, υπομονή τους, όπως καταγράφηκε στις τηλεοπτικές οθόνες, δεν τους έσωσε ούτε κάλυψε το κενό της κρατικής μέριμνας. Στην ίδια μοίρα βρέθηκαν και όσοι επέλεξαν να παραμείνουν στα σπίτια και τα χωριά τους, που βρίσκονταν πλησίον του τόπου της καταστροφής, αρκετά όμως μακριά, ώστε να μην συντρέχει σοβαρός λόγος εκκένωσης. Τα προβλήματα ξεκίνησαν από τις επόμενες κιόλας μέρες όταν πρατήρια καυσίμων και αλυσίδες σούπερ μάρκετ δεν είχαν τι να πουλήσουν λόγω του ότι κανείς δεν διακινδύνευε να πλησιάσει στις περιοχές τους από φόβο μήπως εκτεθεί στην ραδιενεργή ακτινοβολία.
Το Τόκιο αγνόησε προειδοποιήσεις
Η εγκατάλειψη και το ξεχαρβάλωμα αφορούσε όμως και τον πιο στενό πυρήνα του κράτους. Η κυβέρνηση καθυστέρησε να κινητοποιήσει ακόμη κι αυτές τις υποδομές που διαθέτει, σε μια προσπάθεια να υποβαθμίσει την σοβαρότητα του γεγονότος. Οι ευθύνες της ωστόσο είναι πολύ πιο σοβαρές. Όπως έγραψε η βρετανική εφημερίδα Independent με βάση αποκαλύψεις του Wikileaks στελέχη της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας είχαν προειδοποιήσει πριν τρία χρόνια(!) το Τόκιο για την ανάγκη ανανέωσης των κανόνων ασφαλείας των πυρηνικών του αντιδραστήρων. Μάλιστα ο κίνδυνος που υπογραμμιζόταν αφορούσε το ενδεχόμενο μεγάλων σεισμών. Όπως ακριβώς συνέβη…
Έπειτα ήταν και όσα εκ των υστέρων αποκαλύφθηκαν για τις εγκαταστάσεις της Φουκουσίμα. Χτισμένες δίπλα από την θάλασσα έτσι ώστε το σύστημα αντλιών θαλάσσιου νερού με το οποίο ψύχονταν οι αντιδραστήρες να μην διανύει σημαντικές αποστάσεις, χάρη της μείωσης του κόστους, συγκαταλέγονταν εξ αρχής στα πρώτα θύματα που θα άφηνε πίσω του ένα τσουνάμι. Στοιχειώδης προνοητικότητα, με άλλα λόγια, – εάν δεν υπήρχε ο παράγοντας του κόστους – θα επέβαλε στους μηχανικούς να κατασκευάσουν την εγκατάσταση μακριά από τη θάλασσα ώστε να είναι απρόσβλητη από τέτοιου είδους ακραία φυσικά φαινόμενα.
Καταστροφική αποδείχθηκε επίσης η επιλογή να φτιαχτεί ο ένας αντιδραστήρας δίπλα στον άλλο και πάλι για να μειωθούν τα σταθερά και μηνιαία έξοδα που συνοδεύουν την κατασκευή και τη συντήρησή τους, αντίστοιχα. Αυτός ακριβώς ο παράγοντας, η απουσία απόστασης ασφαλείας, είναι που ευθύνεται για την μετάδοση των ζημιών από τον ένα στον άλλο αντιδραστήρα, ενώ ακόμη και οι προσπάθειες επέμβασης των σωστικών συνεργείων αποδείχθηκαν αδύνατες. Αν αντιθέτως υπήρχε σημαντική απόσταση οι ζημιές δεν θα είχαν επεκταθεί και η προληπτική επέμβαση των συνεργείων πυρόσβεσης θα είχε έγκαιρα αποτρέψει όχι μόνο αυτά που επί μέρες φοβόταν όλη η ανθρωπότητα αλλά ακόμη και την επέκταση των πυρκαγιών από εκρήξεις στους 4 από τους 6 αντιδραστήρες.
Σαθρές υποδομές
Μεγάλα ερωτηματικά επίσης προκαλεί το αναποτελεσματικό και απαρχαιωμένο δίκτυο μηχανολογικής υποστήριξης των πυρηνικών αντιδραστήρων. Όπως φάνηκε, οι αντιδραστήρες άντεξαν και τα Ρίχτερ και το τσουνάμι. Αυτό όμως δεν αποδείχθηκε αρκετό, από τη στιγμή που το σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικού και οι αντλίες με το οποίο ψύχονταν οι αντιδραστήρες αποδείχθηκε εντελώς ανεπαρκές σε βαθμό να καταρρεύσει, ενώ απουσίαζαν εφεδρικές γεννήτριες που θα μπορούσαν την κρίσιμη στιγμή να είχαν ενεργοποιηθεί, αποτρέποντας τις εκρήξεις και την έκλυση ραδιενέργειας.
Οι ευθύνες της ιδιωτικής εταιρείας που διαχειρίζεται τους πυρηνικούς αντιδραστήρες, της Tokyo Electric Power, ενδέχεται να αποδειχθούν πολύ μεγαλύτερες. Σύμφωνα με ρεπορτάζ των New York Times της Δευτέρας 21 Μαρτίου, η εταιρεία επέδειξε ολιγωρία να ξεκινήσει έγκαιρα τον ψεκασμό των αντιδραστήρων με θαλάσσιο νερό γιατί ήξερε ότι έτσι θα προκαλούσε μη αντιστρεπτές βλάβες σε εγκαταστάσεις τεράστιας αξίας. Εξάντλησε όλα τα χρονικά περιθώρια ελπίζοντας σε ένα …θαύμα, με αποτέλεσμα η ζημιά να μεγιστοποιηθεί.
Σε κάθε περίπτωση η 11η Μαρτίου θα μείνει στην ιστορία για την Ιαπωνία όχι μόνο εξ αιτίας της δυστυχίας που προκάλεσε σε χιλιάδες οικογένειες που κατοικούν στα βορειοανατολικά της νησιώτικης χώρας αλλά και λόγω του ότι σηματοδότησε την οριστική δύση του (άλλοτε) ανατέλλοντος ηλίου.
.png)
