Η επιτυχία θα κριθεί από την αποτελεσματική εξονυχιστική εξέταση του ιστορικού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
12 Μαρτίου 2008
(Βρυξέλλες, 10 Μαρτίου 2008) - Η νέα διεθνής αποστολή στο Κοσσυφοπέδιο, υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να υπόκειται σε πολύ αυστηρότερο έλεγχο και λογοδοσία από την προηγούμενη, την Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο (UNMIK), αν πρόκειται να επιτύχει, δήλωσαν η Διεθνής Αμνηστία, το Human Rights Watch και το Νορβηγικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι. Η δύναμη του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο (KFOR) πρέπει επίσης να υπόκειται σε πολύ μεγαλύτερο έλεγχο.
«Αν η Ε.Ε. θέλει να βοηθήσει στη δημιουργία σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου στο Κοσσυφοπέδιο, πρέπει να δώσει η ίδια το παράδειγμα», επισήμανε η Χόλι Κάρτνερ, Διευθύντρια του Human Rights Watch για ζητήματα Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας. «Αυτό σημαίνει ότι η αποστολή της πρέπει από την πρώτη κιόλας μέρα να αποδεχτεί σοβαρό ανεξάρτητο έλεγχο των πεπραγμένων της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Η διεθνής αποστολή υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να αποτελείται από δύο στοιχεία. Ένα Διεθνές Γραφείο Πολιτικών Υπαλλήλων (International Civilian Office, ICO) με επικεφαλής τον Ειδικό Εκπρόσωπο της Ε.Ε. Πίτερ Φέιθ (Pieter Feith) θα επιβλέπει την εφαρμογή του σχεδίου που ανέπτυξε ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, Μάρτι Αχτισάρι (Martti Ahtisaari), για το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου. Μία σχετική Ευρωπαϊκή Αποστολή Αστυνόμευσης και Δικαιοσύνης (EULEX), την οποία εγκαινίασαν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. στις 16 Φεβρουαρίου 2008, θα επιβλέπει τη μεταρρύθμιση του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης και θα αναλάβει την ευθύνη για την ποινική δίωξη των εγκλημάτων πολέμου και άλλων σοβαρών εγκλημάτων.
Το κενό λογοδοσίας στην αποστολή του ΟΗΕ, που εγκαταστάθηκε στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, έχει δεχτεί ευρείες επικρίσεις, μεταξύ άλλων από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, για τα περιορισμένα μέσα επανόρθωσης που έχουν στη διάθεσή τους όσοι ισχυρίζονται ότι η UNMIK παραβίασε τα δικαιώματά τους.
Αυτό το κενό λογοδοσίας φάνηκε εντονότατα στον τρόπο με τον οποίο η αστυνομία της UNMIK αντιμετώπισε μία διαδήλωση που διοργάνωσε στην Πριστίνα τον Φεβρουάριο του 2007 το Κίνημα Αυτοδιάθεσης. Η αστυνομία της UNMIK αντέδρασε στη διαδήλωση με ξεπερασμένες λαστιχένιες σφαίρες, σκοτώνοντας δύο διαδηλωτές και τραυματίζοντας άλλους. Αν και η έρευνα της αποστολής του ΟΗΕ, που δέχτηκε πολλές επικρίσεις, αποκάλυψε ότι υπεύθυνα για τους φόνους πιστεύεται ότι ήταν μέλη της ρουμανικής
Προωθημένης Αστυνομικής Μονάδας, η μονάδα αυτή επαναπατρίστηκε πριν ολοκληρωθεί η έρευνα. Οι υπαίτιοι των φόνων δεν έχουν ακόμη αναγνωριστεί και δεν έχουν οδηγηθεί στη δικαιοσύνη, ούτε στο Κοσσυφοπέδιο ούτε στη Ρουμανία. Αυτή η υπόθεση αναδεικνύει την έλλειψη ανεξάρτητων μηχανισμών λογοδοσίας και εποπτείας των αστυνομικών του ΟΗΕ, καθώς και τη δυνατότητα μόνιμης ζημιάς στη υπόληψη των διεθνών θεσμών όταν απουσιάζει η αποτελεσματική λογοδοσία.
«Μετά τους φόνους του Φεβρουαρίου 2007, η δέσμευση της Ε.Ε. να μη χρησιμοποιεί λαστιχένιες σφαίρες στη νέα αστυνομική αποστολή είναι καλοδεχούμενο βήμα», δήλωσε η Νίκολα Ντάκγουορθ, Διευθύντρια του Προγράμματος Έρευνας και Δράσης της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. «Όμως για να διδαχθεί από το παρελθόν -συμπεριλαμβανομένων των παράνομων φόνων του Φεβρουαρίου 2007 από τις αστυνομικές δυνάμεις της UNMIK- απαιτούνται επίσης αποτελεσματικοί, ανεξάρτητοι μηχανισμοί λογοδοσίας. Τέτοιοι μηχανισμοί πρέπει να έχουν την εντολή να διασφαλίζουν τη λογοδοσία και την επανόρθωση όταν υπάρχουν ισχυρισμοί για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από διεθνείς αστυνομικούς».
Η UNMIK έλαβε πρόσφατα, αλλά αργοπορημένα μέτρα για να βελτιώσει τη λογοδοσία της. Μετά από καθυστέρηση 2 ετών, τον Ιανουάριο του 2008 το Γραφείο του Νομικού Συμβούλου της UNMIK ανέστρεψε τη θέση του, διευκρινίζοντας αναδρομικά ότι ο Θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη όντως είχε δικαιοδοσία, και θα συνεχίσει να έχει, μέχρι τον επίσημο διορισμό νέου Συνηγόρου του Πολίτη από την Εθνοσυνέλευση. Η UNMIK προχώρησε επίσης σε ενέργειες για να συγκροτήσει ξανά, μετά από καθυστέρηση σχεδόν δύο ετών, τη Συμβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια τριμελή διεθνή επιτροπή, τα μέλη της οποίας έχουν την έδρα τους εκτός Κοσσυφοπεδίου. Η επιτροπή ολοκλήρωσε μόλις τους διαδικαστικούς κανόνες της και θα αρχίσει να εξετάζει μεταξύ άλλων καταγγελιών εκείνες που υποβλήθηκαν κατά της UNMIK από τις οικογένειες των δύο διαδηλωτών που σκοτώθηκαν τον Φεβρουάριο του 2007.
Κανένα από αυτά τα μέτρα, όμως, δεν παρέχει αποτελεσματική επανόρθωση για παραβιάσεις που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια των σχεδόν δύο ετών που ο Θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη δεν ήταν σε θέση να λαμβάνει καταγγελίες κατά της UNMIK και που η Συμβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν είχε ακόμη ξεκινήσει τις εργασίες της.
«Η UNMIK έχει αρχίσει επιτέλους να λαμβάνει κάποια θετικά μέτρα για να βελτιώσει τη λογοδοσία της, αν και είναι ήδη πολύ αργά», τόνισε ο Μπιορν Ένγκεσλαντ (Bjorn Engesland), γενικός διευθυντής του Νορβηγικού Παρατηρητήριου των Συμφωνιών του Ελσίνκι. «Είναι ζωτικής σημασίας η ΕΕ να διδαχθεί από αυτήν την εμπειρία και να δημιουργήσει αποτελεσματική λογοδοσία από την πρώτη ημέρα της νέας αποστολής».
Σε πρόσφατες εκθέσεις τους, η Διεθνής Αμνηστία, το Human Rights Watch και το Νορβηγικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι επισήμαναν επίσης την έλλειψη λογοδοσίας των μελών του Προγράμματος Διεθνών Δικαστών και Εισαγγελέων της UNMIK. Σε αυτήν συμπεριλαμβάνεται η απουσία ανεξάρτητου ρυθμιστικού οργάνου με αρμοδιότητα να διερευνά ισχυρισμούς για επαγγελματική παρεκτροπής.
Η δύναμη του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο (KFOR) θα παραμείνει στη θέση της. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κανένας ανεξάρτητος μηχανισμός που να επιβλέπει την KFOR ή να εξετάζει με ακροαματική διαδικασία τις καταγγελίες εναντίον της για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ούτε η Συμβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ούτε ο θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη, αφ' ότου έγινε εθνικός θεσμός τον Φεβρουάριο του 2006, έχουν αρμοδιότητα να ερευνούν καταγγελίες κατά της KFOR. Η λογοδοσία της KFOR βασίζεται επομένως στα μέτρα που λαμβάνουν οι χώρες που διαθέτουν στρατεύματα στην KFOR για να διασφαλίσουν ότι ερευνώνται πλήρως οι καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Διεθνής Αμνηστία, το Human Rights Watch και το Νορβηγικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι θεωρούν ότι πρέπει να ληφθούν τα ακόλουθα μέτρα για να ενισχυθεί η λογοδοσία όλου του διεθνούς προσωπικού στο Κοσσυφοπέδιο:
- Η εντολή του Συνηγόρου του Πολίτη πρέπει να διευρυνθεί ώστε να επιτρέψει την έρευνα και εξέταση καταγγελιών για τις αποστολές τόσο της Ε.Ε., όσο και της KFOR.
- Το Διεθνές Γραφείο Πολιτικών Υπαλλήλων (ICO) και η αποστολή της Ε.Ε. στο Κοσσυφοπέδιο (EULEX) πρέπει να λάβουν όλα τα μέτρα για να έχει ο Συνήγορος του Πολίτη την ικανότητα να πραγματοποιεί έρευνες για ισχυρισμούς που αφορούν παραβιάσεις από αυτές τις αρχές.
- Πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη διασφάλιση της διαφανούς λογοδοσίας των διεθνών δικαστών και εισαγγελέων, διατηρώντας παράλληλα την ανεξαρτησία τους και περιφρουρώντας τους από κάθε πολιτική επιρροή. Συγκεκριμένα, στο Δικαστικό Συμβούλιο του Κοσσυφοπεδίου και στο επικείμενο Εισαγγελικό Συμβούλιο πρέπει να ανατεθεί η έγκριση των διορισμών διεθνών δικαστών και εισαγγελέων, αντιστοίχως, και πρέπει επίσης να τους ανατεθεί να δέχονται και να εξετάζουν δημόσιες καταγγελίες για αυτούς, με τρόπο που να μην επηρεάζει δυσμενώς την ανεξαρτησία και την αμεροληψία τους. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι κάθε ισχυρισμός για παρεκτροπή διεθνούς δικαστή ή εισαγγελέα θα ερευνάται γρήγορα, εξονυχιστικά, ανεξάρτητα και αμερόληπτα και, όταν κρίνεται αναγκαίο, θα επιβάλλονται πειθαρχικές κυρώσεις στο εν λόγω άτομο με δίκαιες διαδικασίες.
- Οι ICO και EULEX πρέπει επίσης να λάβουν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι το προσωπικό που αποχωρεί από την αποστολή θα παραμένει διαθέσιμο ώστε να συμμετέχει σε έρευνες και πειθαρχικές ή ποινικές διαδικασίες.
- Όταν ένας ανεξάρτητος δικαστής διαπιστώνει ότι υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι διαπράχθηκε στο Κοσσυφοπέδιο ποινικό αδίκημα από κάποιο μέλος του προσωπικού του ICO και της EULEX, το σχετικό κράτος που έστειλε αυτό το μέλος πρέπει είτε να αίρει την ασυλία του ατόμου αυτού ώστε να μπορέσει να διωχθεί ποινικά στο Κοσσυφοπέδιο, είτε να φροντίζει να στέλνεται η δικογραφία στην αρμόδια δικαστική αρχή του συγκεκριμένου κράτους ώστε να ασκείται ποινική δίωξη εκεί.
- Το ΝΑΤΟ και οι κυβερνήσεις που διαθέτουν στρατεύματα στην KFOR πρέπει να επιτρέψουν στον Συνήγορο του Πολίτη να ερευνά και να εξετάζει καταγγελίες εναντίον της KFOR.
.png)
